Gaslighting nedir, nasıl anlaşılır, belirtiler nelerdir
Gaslighting kurbanına uygulanan psikolojik manipulasyonu ifade etmek için kullanılıyor. Burada gaslighting uygulayan kişi kurbanının gerçeklik algısında şüpheye düşmesini sağlayacak şekilde onu manipüle ediyor. Kurban kendi deneyimlerinin gerçek olmadığına dair bir hisse kapılabiliyor. Bu terim 1938 tarihli İngiliz tiyatro oyunu “Gas Light”den geliyor ve 1944’te de filmi yapılmış. Filmde Ingrid Bergman kocasının yaşadığı deneyimlerin gerçekten olmadığına dair sürekli konuşarak eşinin delirdiğine inandırdığı bir kadını oynuyor.
Gaslighting nedir?
Psikolog Tony Ferretti‘ye göre gaslighting iki kişi arasında yaşanıyor ve çoğu zaman bu eylemi yapan güç olarak daha üstte bulunabiliyor. Gaslighting yapan kişi bu manipülasyon taktikleri ile güç kazanmaya ve olayları kontrol etmeye çalışıyor demiş, Tony Ferretti. Ve ekliyor..
Gaslighting yapanlar genelde güvensiz ve diğerlerinden tehdit hisseden insanlardır ve kendilerine göre durumu eşitlemek için bunu yaparlar.
Gaslighting yapanlar…
- Yaptıklarının sorumluluğunu almaktan kaçınırlar
- Diğer insanları suçlarlar
- Pozisyonlarını sonuna kadar savunurlar
- Eylemlerini haklı gösterirler
- Manipülasyon yaparlar ve
- Sorunlarını başkalarının üzerine yıkarlar…
İşyerinde Gaslighting ve Zararları
Gaslighting yapan kişi müdürünüzse veya size rapor eden ekip üyesiyse, etkileri benzer olabilir.
Gaslighting depresyona, aşırı kaygıya, kendine güvensizliğe ve çaresizliğe yol açacağı için iş yerinde son derece olumsuz etkileri olabilir. Kişi kendi görüşünü deneyimini sorgular, akıl sağlığını sorgulayabilir ve bu da kararsızlığa ve düşük iş performansına yol açabilir.
Yapılan bir çalışmaya göre gaslighting çalışanın bağlılığını azaltmaktadır.
“Gaslight etkisi” kitabının yazarı Robin Stern‘e göre insanlar kendi kaygı ve endişelerinden olağanüstü bir stres yaşıyorlar ve en basit kararları bile veremez hale gelebiliyorlar.
Bir noktadan sonra kurban kendine de gaslighting yapabiliyor ve bu devam ettikçe kendi gerçekliğinizi yaratmak, başka bir insana güvenmek, bir ilişkide güvende hissetmek ve nerede durduğunu ve neye inandığını netleştirmek zorlaşıyor.
Gaslighting’in iş yerindeki belirtileri
Gaslighting iş yerinde çoğunlukla “gerçekliği bozmak, distorte etmek” olarak ortaya çıkabiliyor, şu belirtilere dikkatinizi çekmek isterim:
Gaslighting yapan yalan söyler
Çok basitçe, bir dokümanı verdiğiniz iş arkadaşınız müdürünüze gidip sizin o dokümanı olan hiç vermediğinizi söylüyorsa gaslighting’in kurbanı olabilirsiniz demektir. Bunu gündeme getirip yüzleştiğinizde de duymazdan gelebilirler, red edebilirler, önemsizleştirebilirler.
Gaslighting yapanlar sizin gözleminizin önemini red ederler veya küçümserler
Örneğin bazı ekip arkadaşlarınız yer değiştiriyor veya daha önceden davet edilmedikleri toplantılara davet ediliyorlarsa, bununla ilgili müdürünüze soru sorduğunuzda hiç bir şey yok diye cevap veriyorsa ve o arkadaşlarınızdan biri 2 ay sonra sizin düşündüğünüz role terfi ediyorsa…. gaslighting’e maruz kalmış olabilirsiniz.
Ses tonunuza laf edilebilir veya aşırı duygusal yaklaştığınız söylenebilir
Eğer bir konudaki söyleminizin içeriği yerine ses tonunuzla ilgili yorum alıyorsanız, veya sizin bir konuya aşırı duygusal yaklaştığınızı söyleyip dediklerinizin içeriğine ve mesajına önem verilmiyorsa yine gaslighting’in içine düşmüş olabilirsiniz.
Süratli davranış değişimi görülebilir
Müdürünüz sizi herkesin içinde takdir ediyorsa ama ikili olduğunuz bir anda küçümseyici ve yok sayıcı bir yorum yapıyorsa bunu bir kenara yazmak gerekebilir. Bu gibi durumlarda siz farklı birine içinizi açtığınızda veya insan kaynaklarına veya iş sahibine resmi bir şikayette bulunduğunuzda, size inanan pek olmayabilir, zira herkesin ortasında ondan övgü almışsınızdır.
Yapmadığınız bir şeyden suçlanma
Özelde veya herkesin içinde yapmadığınız bir şeyden suçlanma veya uygunsuz olmayan bir şey yaptığınızda bunun uygunsuz olmasıyla ilgili suçlanıyorsanız… bu gaslighting olabilir.
Önemli toplantı, görüşme ve tartışmalardan dışlanıyorsanız
Daha önce davet edildiğiniz toplantılara birden bire davet edilmiyorsanız veya zaten sizin olan proje alt çalışmasında siz yokmuş gibi davranılıyorsa da dikkat etmek gerekiyor.
Gaslight yapan manipülasyon ustasıdır
Çalıştığınız bir projede sizi sabote ediyor olabilir, sizin utanacağınız bir durum yaratıyor olabilir veya diğer ekip üyelerinin size garip bakmalarını sağlayacak bir planlama yapmış da olabilir.
Gaslighting’in genel belirtileri
Her duruma uyarlanabilecek gaslighting’e maruz kalma belirtilerini şöyle sıralayabilirim,
- Bir şeylerin yanlış gittiğini biliyorsunuz ama tam olarak teşhis edemiyorsunuz. Bazen sorunun siz olduğunu bile düşündüğünüz oluyor.
- Sürekli kendi planınızı sorguladığınız, kendinizi yanlışladığınız oluyor.
- Kafası karışık bir halde buluyorsunuz kendinizi, acaba aklımı mı yitiriyorum diyorsunuz bazen.
- Basit kararları verirken bile zorlanıyorsunuz.
- Etrafınızdaki yakın çevrenizden onların sizi yargılaması endişesiyle uzaklaşıyorsunuz
- Eski haliniz gibi hissetmiyorsunuz.
- Sosyal olarak dışlanmış gibisiniz.
- Size gaslighting yapan insanla olan diyaloglarınız sürekli aklınızdan geçip duruyor.
- Sürekli bir özür dileme haliniz var.
İş yerinde gaslighting
- Tükenmişlik sendromunun tam ortasında gibisiniz ve gaslighting yapanla ilişkiniz size zarar veriyor.
- En son ne zaman motive olduğunuzu hatırlamıyorsunuz.
- Potansiyelinizin çok uzağında olduğunuzu hissediyorsunuz.
- İşte olup bitenler ile ilgili müdürünüzden tamamen farklı bir algınız ve hikayeniz var.
- İşinize “bağımlı” hissediyorsunuz çünkü müdürünüz sizi arada sırada takdir ediyor.
Haftaya gaslighting ile nasıl başa çıkılır konusu ile devam edeceğiz.